قربي دماوندي

حميد مشهدي آقائي

اشاره: در لابلاي كتاب تراجم و تذكره هاي شعراي فارسي زبان، نام شاعراني از خطه دماوند به چشم مي خورد.نگارنده تاكنون موفق به استخراج اسامي بيست تن از شاعران دماوند شده است كه چنانچه توفيق ياري كند، زندگاني و اشعار آنان را در هر شماره به اختصار تقديم خواهد كرد.

وضعيت شعر و شاعري در منطقه دماوند – در زماني هاي گذشته – به ويژه از قرن دهم تا چهاردهم هجري احتياج به تحليل جداگانه اي دارد كه مجالي ديگر و فراغي بيشتر را مي طلبد. اما اجمالا به چند نكته اشاره مي شود بدان اميد كه فتح بابي براي تحقيق و پژوهش بيشتر باشد و بدين آروز كه آشنايان و صاحب نظران نيز از ارائه مطالب و رهنمودهاي سازنده خود دريغ نورزند.

1-     بيشتر شاعران دماوندي كه نام آنان دركتابهاي تذكره وتراجم آمده است مربوط به قرن دهم تا چهاردهم هجري ( بويژه يازدهم و دوزادهم) هستند.

2-     اكثر اين شاعران از شعرايي بوده اند كه به هندمهاجرت كرده اند و در آنجا وفات يافته اند.

3-     ديوان اشعار برخي از آنان موجود است كه به مدد الهي براي انتشار آنها اقدام خواهد شد.

4-     شاعران قديم دماوندي بيشتر به سبك هندي و سپس عراقي و نيز در قالب غزل سروده اند.

قربي ، از تولد تا وفات

«قربي دماوندي» از شاعران قرن دهم هجري است.وي دردماوند متولد شده و كودكي و نوجواني و بخشي از ايام جواني را در زادگاه خويش به سر برده است.نام و تاريخ تولد وي به طور دقيق معلوم نيست.اما از آنچه كه از كتب تذكره بر مي آيد، دردماوند به كسب علم و كمال مشغول بوده و آنگاه همراه با بسياري از شاعران ايراني عازم عراق عرب شده و مدتها در بغداد زيسته است، بعد اززيارت عتبات عاليات در زمان شاه جهان پادشاه هندوستان وارد هند شده و اكثر سرزمينهاي هند را پياده سياحت نموده و سرانجام در كشمير اقامت گزيده و در همانجا وفات يافته است.

متاسفانه از تاريخ وفات وي، تعداد اشعار و ديوان اشعار وي نيز اطلاع دقيقي در دست نيست.

قربي از نگاه ديگران

بيگدلي در آتشكده خود نوشته است : قربي اصلش ازدماوند، مردي آهسته و از تكلفات آراسته، شوق صحبت دوستان به دل نزديك، و ذوق خواندن اشعار بسيار داشته ...

تذكره روز روشن: قربي دماوندي از اكثر علوم نصيب داشت.مدتي در بغداد به اكتساب فضايل توجه گماشت و در عهده شاهجهان پادشاه، به هندوستان ورود نمود و اكثر بلاد هندرا به قدم سياحت نموده  به ركاب جهانگير پادشاه به كشمير رسيدو آن سرزمين را خوش كرده بقيه انفاس مستعار همانجا گذرانيد...

رياض الشعراء : قربي دماونيد در شاعري كمال قدرت و نهايت مهارت داشته، بسيار مستفني و عالي مرتبت بوده است .مدتي در كشمير گذرانده و در آنجا فوت شد. با تقي واحدي معاصر بوده است.

مجمع النفايس: ملا قربي دماوندي خيلي صاحب ذهن و تتبع بليغ بود، تقي واحدي او را ديده و از يكه هاي جهانش شمرده.مدتها در بغداد بود، از آنجا به هند آمد.

نگارستان سخن: ملا قربي دماونديف بي تعلق خاطري زيست.از بغداد بعد زيارت عتبات عاليات در كشمير جنت نظير فوت شده است.

شاخه اي گل از گلستان قربي

قربي اشعار زيادي را در قالبهاي مختلفي و بيشتر غذل و رباعي و در سبك هندي و عراقي سروده است كه اكنون اندكي از آن دردسترس ماست.از آن جمله است اين چند رباعي:

سوداي تو از فكر دلم دوري داد / شوق خودم از حيات دستوري داد

تخمي كه به مزرع محبت كشتم / نخلي شد و حاصلم به مهجوري داد

* * *

آنان كه ز يار و همنشين مي پرسند / وا... ز خصمان به از اين مي پرسند

من خود به شكيات از تو لب  نگشايم / اما نه ز دوستان چنين مي پرسند

* * *

گر يك شب ديگر از تو دورم بينند / اي واي كه سخت ناصبورم بينند

ديدن نتوان مرا به ناديدن تو / جز آنكه بيايند، به گورم بينند

* * *

آهنگ حج، اي دلبر فرزانه مكن / بازم ز شكيب و عقل، بيگانه مكن

اي بت! مكن آهنگ حج از بهر خدا/ زنهار كه كعبه را صنم خانه مكن

منابع:

1- آتشكده آذر، 222  و 2210

2- صحف ابراهيم، 283

3- نگارستان سخن ، 84

4- تذكره شعراي كشمير، ج 3، 1308 – 1310

5- رياض العارفين 2، 125

6- مجمع النفاس ، 1028

7- تذكره گلزار، 1134

8- الذريعه الي تصانيف شيعه 3، 9، 880