انجمن كاوشهاي ديني و علمي

پرچمدار مبارزات اسلامي دماوند

محمد مشهدي آقايي

بعد از واقعه 15 خرداد 1342، امام خميني (ره) به نجف اشرف تبعيد گرديدند و جو خفقان و اختناق در جامعه حكمفرما گرديد. در شهرها و از جمله در منطقه دماوند توده ايها و كمونيستها نفوذ فراوان داشتند. جو اجتماعي طوري بود كه هر كسي چند كلاس سواد داشت و به دانشگاه راه مي يافت و يا چند كلمه انگليسي ياد مي گرفت ابراز بي ديني مي كردو اين علامت بزرگ شدن و پرستيژ در جامعه به حساب مي آمد و كتاب هاي ماترياليستي و داروين به وفور در دست جوانان يافت مي شد.

تني چند از جوانان مذهبي فعال در آن جو خفقان سياسي و نفوذ توده ايها و با امكانات بسيار كم، به تدريج گردهم مي آيندو نهال يك جريان ارزشمند مذهبي را در منطقه دماوند، غرس مي كنند.

معروفترين آنان آقايان مرتضي الويري، حبيب الله توسل، هادي رهنمافر، حسين شريعتمداري ، محمود صفري، محمد محسني نيا و اصغر نوروزي بودند كه جلسات خود را ابتدا در منازل برگزار مي كردند.والبته در ادامه فعاليتها، اشخاص جديدي هم به اين جمع افزوده شدند مانند آقايان علي خرمي، اخوان ميرزايي ( حاج حسن و روح الله) ، محسن شريعتمداري و ... كه انشاءالله در آينده اسامي كاملتر منتشر خواهد شد.

اين جريان مذهبي كه پرچمداري مبارزات ايلامي دماوند را به عهده گرفته بود در دو مرحله فعاليت داشته است:

مرحله اول كه در قالب يك مجتمع محدود و در منازل برگزار مي شد و درآن به بحث و بررسي مسائل مي پرداختند.

مرحله دوم كه استقرار در باغ حاج توسلي بوده و فعاليت رسمي از آنجا آغاز گرديد.

مهندس الويري در اين باره چنين مي گويد:« يكي از شبهاي ماه رمضان در منزل آقاي علي خرمي دور هم جمع شده بوديم و تا سحر صحبت مي كرديم كه در قبال اين مشكلات چه بايد كرد.همان شب تصميم گرفتيم جلسه اي را دردماوند ايجاد كنيم كه جوانان را به فعاليت هاي مذهبي و ديني فرا بخوانيم.چند روز بعد اين تصميم به اجرا گذاشتيم اما نه پول داشتيم ، نه امكانات و نه پشتيبان. در ميان ما كسي كه وضع مالي بهتر داشت آقاي حاج حبيب الله توسلي بود كه آن زمان مغازه تراشكاري كوچكي داشت. باكمك و مساعدت هاي مرحوم حاج عبدالله توسلي اين جلسات ابتدا دز خانه ها تشكيل شد و آنگاه باغ مرحوم حاج توسلي به عنوان پايگاه بچه هاي مذهبي درآمد.»

حاج محمود صفري نيز ابتداي شروع اين جريان را بدين شكل بيان مي دارد:« حدود سال هاي 45 و 46 بود كه احساس كرديم بايد به خاطر توسعه فعاليت هاي سياسي و مذهبي خود در منطقه تشكيلات اسلامي منسجمي را راه بياندازيم.ابتدا بحث شد آيا مستقل عمل كنيم يا فعاليت خود را زير نظر آقايان علما انجام دهيم كه به اتفاق آراء تصويب شد با روحانيت بايد در ارتباط باشيم.لذا مساله را با شهيد باهنر در ميان گذاشتيم و ايشان نيزپذيرفتند.»

اهداف انجمن ابعاد مختلي داشت ولي دو هدف و نقش عمده آن بارز و آشكار بود كه همه علاقمندان را گرد هم جمع مي كرد.

1- شكستن جو سنگين و آلوده توده ايها و ماركسيستها و جريان پيدا كردن صبغه ديني و مذهبي در فعاليت ها كه انجمن به صورت يكي از پايگاههاي مهم مذهبي گرديد.

2- تبديل دماوند به يكي از پايگاه هاي مبارزه با رژيم به شكلي كه به گواهي اسناد و اعتراف بزرگان ، دماوند محل رفت و آمد بزرگان مبارزه با رژيم بود.به همين دليل ساواك دماوند عليرغم محدود بودن منطقه وجمعيت دماوند در حد ساواك يك شهرستان بزرگ و گسترده فعاليت و تلاش داشت.

ابعاد فعاليت فرهنگي – اسلامي در انجمن بسيار زياد بود.انجمن در قالب برگزاري مراسم اعياد، شهادتها و مراسمهاي مذهبي و جلسات ديني و علمي مفيد مانند جلسات قرآن، احكام و تفسير از سخنرانان معروفي دعوت به عمل مي آورد كه اسناد آن در كتابهاي منتشر شده آمده است:

1- آيت الله هاشمي: در تاريخ 17/11/49 – 12/6/50

2- شهيد شرافت: ساواك دماوند در تاريخ 8/5/50 گزارش نموده چون در موقعيت فعلي كه نزديك جشنهاي 2500 ساله و ... مي باشد سخنراني « جواد شرافت» در جلسات مذكور به مصلحت نمي باشد.بهتر است از تشكيل جلساتي كه نامبرده درآن سخنراني مي نمايد جلوگيري شود.شهيد شرافت از سخنرانهاي دائمي انجمن بوده اند كه به همراه آيت الله امامي كاشاني به تناوب در جلسات انجمن به تفسير قرآن و ارائه بحث هاي اسلامي مي پرداختند.

3- شهيد باهنر: به اذعان همه موسين انجمن، شهيد باهنر از پايه گذاران انجمن بوده است و از ابتداي شروع آن به عنوان يك مشاور امين به راهنمايي و هدايت آن مي پرداخته است. از آن شهيد، فقط يك سند به جاي مانده است كه مربوط به جلسه روز 28/8/50 به مناسبت عيد سعيد فطر مي باشد.

4- شهيد مفتح: روزهاي 19/8/49 و 19/9/49 و 22/9/49 در انجمن حضور پيدا كرده و سخنراني كرده اند.

5- شهيد محلاتي: در تاريخ 25/7/49 به مناسبت ميلاد حضرت وليعصر (عج) در انجمن حضور پيدا كرده و سخنراني كرده اند.

6- آيت الله امامي كاشاني: كه از سخنرانان ثابت انجمن بوده است و از طري قايشان و شهيد باهنر، موسسان انجمن با روحانيت مبارز ارتباط پيدا مي كردند.

به اذعان موسسان انجمن علاوه بر شهيد باهنر ، شهيد شرافت و آقاي امامي كاشاني نيز حق بسيار زيادي بر گردن جوانان مذهبي دماوند در آن دوران دارند.

ازديگر فعاليت هاي انجمن مي توان به مسائل ذيل اشاره كرد:

تاسيس كتابخانه كه با جمع آوري كتب مذهبي و سياسي مناسب خدمات زيادي ارائه كرد.
برگزاري اردو: پياده روي، كوهنوردي به درياچه تار و كوه هاي اطراف كه به صورت يك روزه و چند روزه بود و درآن شهيد شرافت و ديگران حضور پيدا مي كردند و در حقيقت پوششي براي جذب جوانان به خط مشي امام خميني (ره) و مبارزات سياسي بوده است.
توزيع اعلاميه و رساله امام خميني (ره)
دعوت از شاعران معروف از جمله آقاي علي موسوي گرمارودي و ... (علاقمندان براي اطلاعات بيشتر مي توانند به ره آورد شماره 23 بهمن 1376 و خاطرات مهندس الويري از انتشارات حوزه هنري مراجعه نمايند.)

در اين بخش به دو نمونه از اظهار نظر شخصيتهاي بيرون از منطقه اشاره مي گردد.

در خاطرات جواد منصوري آمده است: در شهرهاي مختلف به ويژه در حوالي تهران دردهه پنجاه تشكل هاي محدود محلي زيادي تشكيل مي گرديد كه با استفاده از روحانيون تهران و تحت پوشش آموزش هاي مذهبي و بيشتر تفسير قرآن به فعاليت مي پرداختند.براي نمونه مي توان از انجمن كاوشهاي علمي و ديني دماوند ياد كرد كه افرادي مانند مرتضي الويري و حسين شريعتمداري در تاسيس آن نقش داشتند.( خاطرات جواد منصوري – ص 54)

در خاطرات شهيد مفتح به نقل از حجت الاسلام آقاي حميدي آمده است: علت حضور و فعاليت ايشان در اين شهرستان، به اين جهت بود كه عده اي از جوانان متدين و مذهبي دماوند درآن سالها اقدام به تشكيل انجمني كرده بودند به نام انجمن كاوشهاي علمي و ديني كه درآن انجمن ديني ومذهبي ، گروهي از متفكرين و دانشمندان اسلامي هم شركت مي كردند. از جمله ي آنها شهيد مطهري (رضوان الله تعالي عليه) بودند. جناب آقاي هاشمي رفسنجاني ، مرحوم دكتر محمد جواد باهنر و برخي از شعرا و اديبان و هنرمندان ديگر هم دراين جلسات شركت مي كردند و از كساني هم كه هم اكنون در قيد حيات هستند مي توانم از آيت الله امامي كاشاني نام ببرم... .

(كتاب زندگي و مبارزات آيت الله شهيد دكتر مفتح – ص 99)